Denizli'nin tarihi, kültürel ve doğal zenginlikleri ile kent yaşamına dair her ayrıntıyı 2006 yılından itibaren kaleme alan Denizli Büyükşehir Belediyesinin kültür yayınlarından Denizli Hayat, son sayısında yine dopdolu içerikleriyle dikkat çekti. Bu sayısının içeriğinde Denizli'nin binlerce yıllık deprem tarihini gözler önüne seren yayın, 1700'lü yıllardan itibaren yaşanan büyük afetleri belgeleriyle anlattı. Denizli ve çevresinin sadece antik çağlarda değil, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde de irili ufaklı onlarca doğal afetle sarsıldığı ve bunlar da kentin sosyal, ekonomik ve kültürel hayatının olumsuz yönde etkilendiği bildirildi. Dosya haberin altlığını ise, Başbakanlık Devlet Arşivlerindeki yüz binlerce belge arasından Denizli ile ilgili 72 bin belgeyi gün yüzüne çıkartan Denizli Büyükşehir Belediyesinin Denizli Kent Arşivi'nde topladığı çalışmalar oluşturdu.
1717 depreminde Denizli yerle bir oldu
Denizli Kent Arşivi'nde bulunan belgelerde bahsedilen tüm afetler kent tarihi açısından oldukça önem taşıyor. Denizli'de 19 Kasım 1717 tarihinde yaşanan en büyük depremde kentteki tüm binaların yerle bir olduğu, tarihi Kaleiçi Çarşısı'nın tamamen yıkıldığı ve 6 bin insanın yaşamını yitirdiği anlatılıyor. Bugün bile Denizli'de bulunan Hierapolis, Laodikeia, Colossae ve Tripolis antik kentlerinde doğal afetlerin en çarpıcı şekli ile gözler önüne serildiğine dikkat çekilen araştırmada 1717, 1899, 1900, 1924 ve 1926 yıllarında meydana gelen afetlere dikkat çekiliyor.
Resmi belgelerle...
Çalışmada, Denizli'de bugüne kadar tespit edilen en büyük depremin 19 Kasım 1717 yılında meydana geldiği ifade ediliyor. Kentteki afetlerin ardından yapılan resmi yazışmalara yansıyan detaylar depremler hakkında önemli bilgiler içerirken, bugün Denizli Kent Arşivi'nde bulunan belgelerden bazıları şöyle:
Denizli'nin ileri gelenleri tarafından 4 Aralık 1717'de Padişah III. Ahmed'e gönderilen dilekçede, 19 Kasım 1717'de meydana gelen şiddetli depremin ardından kentte 6 bin kişinin öldüğü ve tüm binaların yıkıldığı belirtilerek vergi indirimi yapılması istenmiştir.
9 Ekim 1899 tarihinde Aydın (İzmir) Valiliği'nden İçişleri Bakanlığı'na gönderilen telgrafta Denizli'de yeni depremlerin yaşandığı ve depremzedeler için de ev yapımlarının devam ettiği belirtilerek bu konuda kaynak oluşturulması için ithalat vergisine 3 zam yapılması istenmiştir.
Denizli Sancağı'nda meydana gelen depremden zarar gören evlerin, ambarlardaki aşar fazlası hububatın satışından elde edilecek gelirle tamir ettirilmesi için Padişah II. Abdülhamid, Sadaret'e (Başbakanlık) 22 Mart 1898'de bir emir göndermiştir.
Denizli'deki depremzedeler için evler inşa edildiği ve 80 bin depremzedenin bu evlere yerleştirildiği hususunda 19 Ocak 1900'de Aydın (İzmir) Valiliği'nden Sadaret'e (Başbakanlık) bir telgraf çekilmiştir.
Denizli'de meydana gelen depremin ardından kente gelen Mehmed Asım Bey, 7 Kasım 1899'da Padişah Başsekreterliği'ne sunduğu raporda çadırların dağıtıldığını, 376 baraka inşa edilip 130 baraka inşaatının da devam ettiğini, 380 evin tamir edilip 430 evin tamiratının da devam ettiğini ifade etmiştir.
6 Eylül 1900 tarihinde Aydın (İzmir) Vilayeti Eğitim Müdürlüğü'nden Eğitim Bakanlığı'na gönderilen yazıda depremden zarar gören Denizli Lisesi ve Denizli Kız Ortaokulu'nun tamiratlarının tamamlandığı ve geniş katılımlı bir törenle açılışlarının yapıldığı belirtilmiştir.
İçişleri Bakanlığı tarafından 4 Ekim 1899 tarihinde Sadaret'e (Başbakanlık) gönderilen yazıda, Aydın ve Denizli sancaklarındaki depremzedeler için Trabzon Vilayeti'nde yardım toplanmaya başlandığına dair bilgi verilmiştir.
17 Aralık 1911'de Aydın (İzmir) Valiliği'nden İçişleri Bakanlığı'na gönderilen yazıda, 12 Aralık 1911 tarihinde Denizli ve Honaz'da depremlerin meydana geldiği, Honaz'da 6 evin zarar gördüğü ancak can kaybının yaşanmadığı belirtilmiştir.
Aydın ve Denizli'de meydana gelen depremlerde zarar görenlere yaptıkları yardımlardan dolayı madalyayla ödüllendirilenler hakkında 5 Ağustos 1901'de İçişleri Bakanlığı'ndan Başbakanlık'a bir yazı gönderilmiştir.
5 Mart 1926'da İçişleri Bakanlığı'ndan Başbakanlık'a gönderilen bilgi notunda, Denizli Vilayeti'nde meydana gelen depremden sonra genel asayişin sorunsuz olduğu, can kaybının az, mal ve hayvan kaybının çok olduğu belirtilmiştir.
Yorum Yazın